De oproep voor de halfjaarlijkse tandartscontrole betekent voor sommige mensen dat ze van tevoren nachtenlang geen oog dicht doen. Anderen stellen een noodzakelijke gebitsbehandeling uit tot ze vergaan van de kiespijn. Deze mensen zijn bang voor de tandarts. Bent u ook iemand die de tandartsstoel liever vermijdt? U bent niet alleen, 25% van de Nederlanders heeft in meer of mindere mate angst voor de tandarts. Tandarts Tazi legt ons uit hoe dat komt, wat de gevolgen zijn en hoe hij in zijn praktijk patiënten op hun gemak stelt.

Komen er vaak patiënten in uw praktijk die bang zijn?
“Ja heel vaak, en jammer genoeg nog steeds. Vroeger waren het vooral mensen met trauma’s uit de oorlog bij wie kiezen waren getrokken zonder verdoving. Nu doet zich een andere trend voor en zien we vooral jongeren en jongvolwassenen die angstig zijn, ondanks moderne technieken en verdovingsmethoden.” 

Waar komt die angst voor de tandarts eigenlijk vandaan?
“Angst heeft voor 90% te maken met pijn of het geluid van de boor. De schooltandarts is de grootste boosdoener voor de volwassenen van nu. Schooltandartsen moesten vroeger bij heel veel kinderen in 10 minuten behandelingen uitvoeren die normaal 3 kwartier duren. Op school is het druk en chaotisch, behandelingen werden afgeraffeld zonder verdoving.  

Een andere oorzaak is angstige ouders. Hun angst slaat over op hun kinderen. Die koppelen tandarts aan pijn, ze krijgen van kleins af aan mee ‘oh, de tandarts is eng’ en dat is niet uit hun hoofd te praten. Ouders moeten hun kinderen ook niet beloven dat het géén pijn doet. Als ze dan toch iets voelen, vertrouwen ze hun ouders niet meer want die hebben gelogen. Belonen na de behandeling is wel heel goed. 

En dan de verdovingsnaald. Zowel volwassenen als kinderen vinden een prik krijgen niet leuk en associëren dat met de tandarts. Ook zijn patiënten bang dat de tandarts in hun wang, tong of lip boort. De mond is iets heiligs en veel gevoeliger dan bijvoorbeeld je teen of je oor. 

Dan heb je mensen die, eenmaal op de stoel, moeite hebben met zich over te geven. Ik spreek altijd af dat ze hun linkerarm opsteken zodra het niet goed voelt. Daarmee kunnen ze me laten stoppen en hebben weer zelf de controle. Als tandarts moet je dan wel doen wat je belooft. 

Angst voor de tandarts wordt ook steeds vaker gevoed op sociale media.  Mensen posten iets niet als het goed is gegaan maar juist plaatjes met bloed of een dikke wang. En wat dacht je van de film De Dentist met die sadistische tandarts in de hoofdrol? Als je die gezien hebt wil je nooit meer naar de tandarts.”

Wat kunnen de gevolgen zijn als iemand de tandarts lang vermijdt?
“Angst geeft een sneeuwbaleffect. Afspraken worden uitgesteld of afgebeld met een smoesje. Ondertussen worden kleine gaatjes grote gaatjes, wordt een kleine ontsteking een grote ontsteking. Daardoor ontstaat een breuk of een rotte kies. Paracetamol helpt slechts tijdelijk en als een patiënt dan uiteindelijk naar de tandarts gaat en er is een zenuwbehandeling nodig, is hij nog veel angstiger. En dan heb ik het nog niet eens over de financiële gevolgen. In angst zitten gradaties. Er zijn patiënten die keurig elke 6 maanden komen en toch zeggen al 2 nachten niet geslapen te hebben, ook al weten ze dat er niets gebeurt. Het is iets van vroeger dat nog steeds in hun hoofd zit.”

Hoe benadert u angstige patiënten? 
“Het allerbelangrijkste is communiceren. Ik praat met patiënten, laat zien wat ik doe en vooral waarom ik het doe en ik leg de consequenties uit van als ik het niet doe. Als het om kinderen gaat vragen we aan ouders om thuis met behulp van een boekje, bijvoorbeeld Dokter de Soto met de krokodillen, uit te leggen wat een tandarts doet. Dat helpt echt.  Het help ook dat ik met een intra-orale camera life gekleurde beelden van het gebit laat zien, dat werkt beter dan röntgenfoto’s. Volwassen patiënten en kinderen kunnen zo zelf zien waar gaatjes zitten. Beeld zegt meer dan duizend woorden.  

Onze methode is TSD (Tell, Show, Do). Daar moet je tijd voor inplannen en dat is soms lastig aan de telefoon. Bij patiënten die al 10 jaar niet naar de tandarts zijn geweest weten wij wel hoe laat het is. Dat is serieuze angst. Via een inschrijfformulier op de website kunnen nieuwe patiënten angst of slechte ervaringen aangeven. Wanneer iemand heel bang is behandelen we nog niet op de eerste afspraak. We geven eerst informatie zodat de patiënt weet wat hem te wachten staat. De tweede keer is dan veel relaxter. Tijdens de behandeling stop ik altijd even tussendoor om een klein tikje op de schouder te geven en te vragen hoe het gaat. Zo weet de patiënt dat je aan zijn gevoelens denkt en niet alleen maar bezig bent met een vulling.“

Hoe is uw praktijk aangepast op angstige patiënten?
“De grote behandelruimte, 100m², werkt positief. Het is open dus patiënten zien dat andere patiënten in alle rust behandeld worden. Onze praktijk wijkt af van de standaardpraktijk. De ronde vormen en zachte pastelkleuren, veel lila en absoluut geen rood want dat is bloed, blijken ook aan te slaan voor patiënten met angst. Er klinkt chille muziek en aan het plafond vertonen we afleidende filmpjes. Al die dingen bij elkaar maken de angst iets minder. Ik zit nog te denken aan koptelefoons, vooral voor kinderen, met signalen die het geluid van de boor neutraliseren.” 

Worden patiënten speciaal naar u verwezen wanneer ze bang zijn?
“We zijn geen speciale angsttandarts en ik maak er ook niet speciaal reclame voor. Als een collega tandarts of de ACTA minder ruimte heeft sturen die wel patiënten naar ons door, dat heet horizontale verwijzing. 
Onze praktijk heeft het keurmerk De Lieve Tandarts gekregen, samen met nog 3 andere tandartsen in Amsterdam. De initiatiefnemers waardeerden met name de manier waarop we met kinderen omgaan.”

Kunnen patiënten over hun angst heen raken? 
“Ja, een percentage heb ik niet maar wel een voorbeeld. Een vrachtwagenchauffeur, een hele grote sterke man, met een behoorlijk verwaarloosd gebit werd door zijn zus met heel veel moeite naar me toegebracht. Eenmaal in de stoel, – ik had nog niks gedaan -, begon hij hard te huilen en verontschuldigde zich voor zijn angst. De behandeling duurde 6 maanden en bij de laatste afspraak huilde hij weer maar nu van blijdschap. Hij was over zijn angst heen en dorst weer te lachen zonder hand voor zijn mond. Bij iedere halfjaarlijkse controle komt hij nu zingend naar de praktijk. Ik had eigenlijk gewoon alleen maar mijn werk gedaan, wel met ietsje meer tijd.”